Cinsel seçim ve Ebeveyn Yatırımı teorisi
Cinsel seçilim, doğal seçilimin ayrı bir mekanizmaya dayanan farklı bir formu. Bu süreç iki cinsiyet arası farkların çok büyük olduğu ve bireylerin farklı cinsiyeti etkilemek için mücadele verdiği canlı türlerinde bulunur. Mesela bu süreç tavus kuşlarında işlerken penguenlerde işe yaramaz.
Doğal seçilimden farklı olarak cinsel seçilimde, canlının varlığını sürdürebilme yeteneği önemli değilken, ne kadar çok soy bırakabildiği ve sorumluluğunu ne kadar üstelenebildiği önem taşır. Cinsel seçilim, tavus kuşlarındaki abartılı tüyler gibi, ikincil önemde cinsel özellikler kazandırır.
Darwin'in tavus kuşlarında şaşırdığı nokta da budur: Bir kuşun, kendi varlığını tehlikeye sokacak denli büyük kuyruğun sebebinin sadece doğal seçilimle açıklanamayacağını fark etti. Asıl neden, dişi tavus kuşunun daha gösterişli erkek tavus kuşunu seçme hakkına sahip olmasıdır.
Cinsel seçilim iki şekilde çalışır: Karşı cinsler arası seçilim ve hem cinsler arası seçilim.
Karşı cinsler arası seçilimde; dişiler ve erkekler karşı cinsiyette en çekici özellikleri ararlar. Bu özellikler fiziksel olabilir (tavus kuşunun kuyruğu) veya davranışsal olabilir (bazı kuşlar tarafından uygulanan kur yapma dansları).
Hem cinsler arası seçilimde; rekabet aynı cinsiyete sahip bireyler arasında gerçekleşir (örneğin bir dişi için iki erkeğin mücadelesi). Diğer bir örnek, birçok hayvan türünde bulunan hiyerarşik düzendir; hiyerarşide üst basamaklarda olan bireyler karşı cinsi elde etmede önceliğe sahiptirler.
Diğer önemli bir kavram bir hayvanın yaratıcı olmak için harcadığı zaman ve enerjidir. Diğerlerinde olduğu gibi burada da eş bulma eforuyla (bir eş bulmak için harcanan enerji) ebeveynlik yatırımı (genç bireyleri korumak için harcanan zaman ve enerji) arasında pratik bir ayrım bulunur.
Türler arasında farklılıklar göstermesine karşın bazı faktörler hangi cinsiyetin daha fazla ebeveynlik yatırımı yapacağını belirliyor. Ancak bu çoğunlukla dişi olduğundan (yumurtlama sürecinin kısıtlılığı, hamilelik süreci, yavru bakımı), bu türlerde eş seçiminde davranışsal yönden çok büyük farklılıklar gözlenir. Erkekler olabildiğince çok dişiye sahip olmak isterken dişiler birleşmeden önce en uygun eş seçmek için uzun zaman harcarlar.
1972 yılında Trivers bu süreci sistematize etti: Yavrusuna en fazla yatırım yapan cinsiyet eş seçiminde daha fazla seçici olacak şekilde uyarlanır. Bunun bir sonucu olarak yavruya daha az yatırım yapan cinsiyet daha rekabetçi mizaç kazanacak ve eş seçiminde daha fırsatçı davranacaktır.
http://thebrain.mcgill.ca/flash/capsules/outil_bleu11.html
Doğal seçilimden farklı olarak cinsel seçilimde, canlının varlığını sürdürebilme yeteneği önemli değilken, ne kadar çok soy bırakabildiği ve sorumluluğunu ne kadar üstelenebildiği önem taşır. Cinsel seçilim, tavus kuşlarındaki abartılı tüyler gibi, ikincil önemde cinsel özellikler kazandırır.
Darwin'in tavus kuşlarında şaşırdığı nokta da budur: Bir kuşun, kendi varlığını tehlikeye sokacak denli büyük kuyruğun sebebinin sadece doğal seçilimle açıklanamayacağını fark etti. Asıl neden, dişi tavus kuşunun daha gösterişli erkek tavus kuşunu seçme hakkına sahip olmasıdır.
Cinsel seçilim iki şekilde çalışır: Karşı cinsler arası seçilim ve hem cinsler arası seçilim.
Karşı cinsler arası seçilimde; dişiler ve erkekler karşı cinsiyette en çekici özellikleri ararlar. Bu özellikler fiziksel olabilir (tavus kuşunun kuyruğu) veya davranışsal olabilir (bazı kuşlar tarafından uygulanan kur yapma dansları).
Hem cinsler arası seçilimde; rekabet aynı cinsiyete sahip bireyler arasında gerçekleşir (örneğin bir dişi için iki erkeğin mücadelesi). Diğer bir örnek, birçok hayvan türünde bulunan hiyerarşik düzendir; hiyerarşide üst basamaklarda olan bireyler karşı cinsi elde etmede önceliğe sahiptirler.
Diğer önemli bir kavram bir hayvanın yaratıcı olmak için harcadığı zaman ve enerjidir. Diğerlerinde olduğu gibi burada da eş bulma eforuyla (bir eş bulmak için harcanan enerji) ebeveynlik yatırımı (genç bireyleri korumak için harcanan zaman ve enerji) arasında pratik bir ayrım bulunur.
Türler arasında farklılıklar göstermesine karşın bazı faktörler hangi cinsiyetin daha fazla ebeveynlik yatırımı yapacağını belirliyor. Ancak bu çoğunlukla dişi olduğundan (yumurtlama sürecinin kısıtlılığı, hamilelik süreci, yavru bakımı), bu türlerde eş seçiminde davranışsal yönden çok büyük farklılıklar gözlenir. Erkekler olabildiğince çok dişiye sahip olmak isterken dişiler birleşmeden önce en uygun eş seçmek için uzun zaman harcarlar.
1972 yılında Trivers bu süreci sistematize etti: Yavrusuna en fazla yatırım yapan cinsiyet eş seçiminde daha fazla seçici olacak şekilde uyarlanır. Bunun bir sonucu olarak yavruya daha az yatırım yapan cinsiyet daha rekabetçi mizaç kazanacak ve eş seçiminde daha fırsatçı davranacaktır.
http://thebrain.mcgill.ca/flash/capsules/outil_bleu11.html
Yorumlar
Yorum Gönder